روش های مطالبه بهای حق ریشه و نسق زراعی – وکیل متخصص حق ریشه

پیدایش حق ریشه و نسق زراعی:

از قدیم رسم بر این بوده که بین مالک زمین های کشاورزی که زمین خود را اجاره می دادند چه به صورت مزارعه و یا مساقات و در زمین کشت درخت و یا زراعت انجام می شده بعد از پایان مدت اجاره بین کشاورز و مالک زمین حقی ایجاد می شده که قبل از تخلیه به ایشان تعلق می گرفته که به عنوان حق ریشه پرداخت می شده.

این نوع حق که در منابع شرعی و فقهی وجود ندارد اما به جهت عرف بودن حقی قانونی شناخته شده و قانون آن را به رسمیت قبول نموده.

البته نامهای دیگری به آن داده اند که برای مثال حق دسترنج رعیتی و دستارم و یا حق زارعانه و یا حق آب و گل و حق کارافه نیز خوانده می شده این حق در واقع حقی مالی محصوب می شود

در صورت عدم پرداخت این حق مستاجر می تواند تحت همین عنوان دادخواست مطالبه حق ریشه و نسق زراعی تقدیم دادگاه نماید.

نحوه محاسبه این حق توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می گردد که علتهای گوناگون مبنای تعیین آن هستند از جمله مدت زمان زراعت توسط زارع، میزان سرمایه گذاری کشاورز و آبادانی و موقعیت و ارزش ملک که در تعیین حق ریشه و نسق زراعتی اثر گذار هستند.

دادگاه صالح برای رسیدگی حق ریشه ونسق زراعی

بر خلاف تصور این دعوا از ملک غیر منقول جداست و باید در محل اقامت خوانده (مالک) طرح شود و ارتباطی به محل زمین کشاورزی ندارد علت هم این است که پس از پایان قرارداد اجاره کشاورز حقعینی بر ملک نداشته و جزو حقوق مالی معنوی محسوب می شود و لیکن اغلب مراجعه قضایی حق ریشه را در حکم مال غیر منقول دانسته و دادگاه محل وقوع ملک را صالح می دانند.

آیا همزمان با تصرف ملک توسط کشاورز این حق (حق ریشه) قابل مطالبه است؟

خیر می بایستی ملک از تصرف کشاورز خارج شود تا او بتواند از مالک این حق را مطالبه نماید.

آیا صرف قرارداد زراعت این حق را ایجاد می نماید؟

خیر این امر باید مستمر و تصرفات استمرار داشته باشد.

آیا شخص غاصب زمین می تواند حق ریشه و نسق زراعتی دریافت کند؟

خیر صرفاً در صورتی که بین مالک یا مورث قراردادی منعقد باشد امکان محکومیت مالک وجود دارد و صرف غصب ملک این امکان را فراهم نماید.

در صورتی که در قرارداد ذکر شود که کشاورز حق ریشه و نسق زراعتی ندارد صحیح است؟

طبق آرا دیوان عالی کشور در صورت ذکر شود امکان مطالبه وجود ندارد البته نظر مخالفی هم هست که بدین جهت که قبل از وجود حق امکان اسقاط آن نیست.

آیا امکان انتقال حق نسق و زارعانه به اشخاص دیگر امکان پذیر است؟

بله حق زارعانه به لحاظ حقوق به صورت قهری (ارث) یا عادتی قابل نقل و انتقال است در قالب صلح نامه رسمی و یا عادی نیز منتقل می شود ولیکن در صورتی که موجر موافق انتقال نباشد ضمن انتقال منافع عین مستاجره این انتقال باید انجام گیرد و در صورت مخالفت تجویز انتقال منافع را از دادگاه تقاضا نمود.

آیا انتقال حق زارعانه به صورت رسمی لازم است؟

خیر بنابر اینکه حق زارعانه جزو حقوق راجع به عین املاک است نقل و انتقال آن نیز نیاز به ثبت رسمی ندارد.

در صورتی که حق ریشه و زارعانه بدون قرارداد باشد امکان مطالبه دارد؟

بله اما همزمان با مطالبه حق ریشه باید اثبات حق ریشه را نیز تقدیم دادگاه شود اما در صورت داشتن قرارداد عادی و رسمی مطالبه به راحتی امکان دارد.

مستندات قانونی حق زارعانه و حق ریشه

• تبصره ی یک ماده ی ۲۲ قانون اصلاحی قانون اصلاحات اراضی مصوب ۳۴۰
• ماده ی ۴ لایحه ی قانونی طریقه ی رفع مشکلات پیش بینی نشده در قوانین و مقرارات اصلاحات اراضی مصوب ۱۳۴۹
• ماده ی ۴ قانون تعیین تکلیف اراضی مزروعی و اعیان مستحدث از طرف اشخاص در دهات و مزارع خالصه، مصوب ۱۳۵۴
• تبصره ی ۱- ماده ی ۶ قانون تعیین تکلیف اراضی مزروعی و اعیان مستحدث از طرف اشخاص در  دهات و مزارع خالصه، مصوب ۱۳۵۴
• ماده ی ۳۱ آیین نامه ی قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۷
• ماده ی واحده و تبصره ی ۴ قانون ابطال اسناد و فروش رقاب آب و اراضی موقوفه مصوب ۱۳۷۱
• تبصره ی ۴ ماده ی ۶ آیین نامه اجرای قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه (اصلاحی ۲/۸/۸۰)
• رای وحدت رویه ی شماره ی ۷۰۲ مورخ ۲/۵/۱۳۸۶ هیات عمومی دیوان عالی کشور
• رای وحدت رویه شماره ی ۵۶۸ مورخ ۱۹/۹/۱۳۷۰ هیات عمومی دیوان عالی کشور

وکیل متخصص حق ریشه

امور حق ریشه و نسق زراعتی یکی از تخصصی ترین و حساس ترین امور است که حتما باید قبل از هرگونه اقدام با وکیل مربوطه مشاوره کرد.

شما می توانید با ما تماس بگیرید و از مشاوره حقوقی رایگان موسسه حقوقی تهران مدافع بهره مند شوید.