وکیل داوری کیست و چه وظایفی دارد؟

برای حل اختلاف و نزاع راه های متفاوتی وجود دارد. یکی از راه ها مراجعه به مراجع قضایی و طرح شکایت است. اینکار به علت حجم زیاد پرونده های موجود در مراجع قضایی بسیار زمان بر و با صرف هزینه ی هنگفت است. از راه های مؤثر و بهینه برای برطرف کردن این مشکل ها انتخاب یک داور جهت داوری بین دو طرف دعوی است. این روش به مراتب از روش قبلی به صرفه تر بوده و امکان حل مسائل در زمان کمتری امکان پذیر خواهد بود.

داوری حقوقی

داوری حقوقی از نگاه حقوقی و قوانین دادرسی مدنی بسیار تخصصی است. داوری به معنای حل و فصل خصومت توسط فردی غیر از قاضی که طرفین دعوی با رضایت خود آن را انتخاب می کنند. داوری به این شکل در خارج از دادگاه، در سطوح داخلی و حتی بین المللی انجام می شود. در متن ماده ی۶ قانون تشکیل دادگاه های عمومی آمده است «طرفین دعوا در صورت توافق می توانند برای احقاق حق و فصل خصومت، به قاضی تحکیم مراجعه نمایند.»

در مفاد ۴۵۴ الی ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی باب هفتم به بحث تعیین داور پرداخته شده است. در این مفاد اینطور بیان شده که داور می تواند شخصیتی حقیقی باشد یا شخصیت حقوقی، به این معنی که شرکت یا مؤسسه ای مثل مجموعه ی تهران مدافع که به طور تخصصی در زمینه ی داوری فعالیت می کند، به عنوان داور انتخاب شود. انتخاب وکیل داوری در تمام مراحل طرح دعوی امکان پذیر است.

وکیل داوری

وکیل در پرونده های داوری می تواند به دو صورت حضور یابد، می تواند در جایگاه داور بوده و قضاوت را برعهده بگیرد یا به عنوان یک وکیل در جلسات داوری در حضور داور دیگری سعی بر دفاع از حق موکل و گرفتن رأی داور به نفع خود باشد. قانوناً هم حکمی که در انتها داوری صادر می کند معتبر بوده و لازم الاجرا است.

وکیل داوری در واقعی به نوعی قاضی انتخاب شده از طرف طرفین دعوی بوده که پس از بستن قرارداد وظیفه ی قضاوت را بر عهده می گیرد. وجود قرارداد برای داوری به این روش از اصول ضروری است. چنانکه عدم اجرای انصاف و عدالت توسط وکیل داوری مسئولیت کیفری، انتظامی و مدنی متوجه ی داور می شود.

یک وکیل داوری متخصص باید علاوه بر هوش بالا و ریزبینی، توانایی حفط خونسردی در شرایط مختلف را داشته باشد. هر چقدر هم سابقه ی فعالیت و تجربه اش در این زمینه بر خورد باشد، با زیر و بم اینکار آشناتر بوده و راحت تر از پس این وظیفه بر می آید. همچنین به هنگام انتخاب داور باید دقت کرد که فرد انتخاب شده در حوزه ی مورد نظر تخصص کافی را داشته باشد و عملکرد منصفانه ای داشته باشد چرا که در صورت عمل نکردن به این شکل مشکلات زیادی برای طرفین دعوی به وجود می آید.

مزایای انتخاب وکیل داوری

انتخاب داور توسط طرفین دعوی و با شناخت قبلی سبب از بین رفتن حسن ظن شده و به نوعی سبب ایجاد اعتماد به صورت ناخودآگاه می شود. در صورت انتخاب این روش برای حل و فصل اختلافات سرعت رسیدگی و قطعیت نهایی دعوی بیشتر خواهد بود. هزینه ی محتمل دو طرف دعوی با این روش به طور چشمگیری کمتر است.

در دادگاه ها امکان تمدید مدت قضاوت وجود ندارد. طبق طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی ماده ۴۸۴ آیین دادرسی مدنی درصورتی که در متن قرارداد طرفین دعوی و داور مدت زمانی قید نشود، اعتبار قانونی آن ۳ ماه لحاظ می گردد و در صورت درخواست طرفین دعوی امکان تمدید آن نیز وجود دارد.

به دلیل رسیدگی خصوصی اختلاف و نزاع موجود، در این روش بررسی ها با جزئیات بیشتری بوده و حکم صادره توسط داور دقیق تر است.

هر چند انتخاب وکیل داوری مزایای بسیاری دارد اما در صورتی که هر یک از طرفین دعوا در حین داوری یا هنگام ابلاغ حکم داور احساس کند که ایراداتی وجود دارد، اعتبار توافق طرفین از بین خواهد رفت. همچنین هر یک از طرفین فرصت دارند تا ۲۰ روز پس از تاریخ ابلاغ رای داوری نسبت به ابطال رای داوری اقدام کرده و دادخواست خود را از طریق دفتر خدمات قضایی ثبت و پیگیری نمایند .

نکات مهم در هنگام تنظیم شرایط داوری

• همانطور که قبلاً بیان شد مهم ترین نکته انتخاب داور منصف و قابل اعتماد است. به دلیل اینکه تمام مسئولیت رسیدگی با وکیل داوری معین است، وسواس و دقت نظر در انتخاب فرد اصلح باید بیش از پیش باشد.
• در متن قرارداد باید به طور دقیق و کامل مدت زمان و محدوده ی داوری مشخص شود.
• در قرارداد شروط داوری باید به طور روشن و واضح محل برگزاری جلسات، نحوه ی فراخوانی طرفین و نحوه ی اطلاع رسانی رای داوری بیان گردد.
• پس از مکتوب کردن تمامی قواعد داوری، این موضوع به امضای طرفین برسد.

موارد قانونی متوجه وکیل داوری

طبق ماده ی ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی، در صورت اثبات دریافت رشوه به نفع یکی از طرفین دعوی توسط داور معین شده، فرد خاطی به شش ماه تا دو سال حبس یا به پرداخت مجازات نقدی از سه تا دوازده میلیون ریال محکوم و آنچه گرفته است، به عنوان مجازات مودی (پرداخت کننده) به نفع دولت ثبت می شود.

ماده ۵۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی بیان می دارد که «هرگاه در اثر تدلیس، تقلب یا تقصیر در انجام وظیفه داوران ضرر مالی متوجه یک طرف یا طرفین دعوا گردد، داوران برابر موازین قانونی مسئول جبران خسارت وارده خواهند بود.»

بر اساس ماده ۴۷۳ قانون آئین دادرسی مدنی «چنانچه داور پس از قبول داوری بدون عذر موجه از قبیل مسافرت یا بیماری وامثال آن در جلسات داوری حاضر نشده یا استعفا دهد و یا از دادن رأی امتناع نماید، علاوه بر جبران خسارات وارده تا پنج سال از حق انتخاب شدن به داوری محروم خواهد بود.»

چه افرادی صلاحیت داوری ندارند؟

ماده ۴۶۹ قانون آئین دادرسی مدنی به طور کامل افراد فاقذ شرایط داوری را نام برده است.

«دادگاه نمی تواند اشخاص زیر را به سمت داور معین نماید مگر با تراضی طرفین :

• کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد.
• کسانی که در دعوی ذی نفع باشند.
• کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
• کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل پایه یک دادگستری یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا هستند یا یکی از اصحاب دعوی مباشر امور آنان باشد.
• کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوی باشند.
• کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوی دارند، در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند.
• کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او بایکی از اصحاب دعوی یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند.
  ۸-کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان.»

سؤالات متداول:

• داوری حقوقی به چه معنی است؟

داوری حقوقی به معنای حل و فصل خصومت توسط فردی غیر از قاضی که طرفین دعوی با رضایت خود آن را انتخاب می کنند. داوری به این شکل در خارج از دادگاه، در سطوح داخلی و حتی بین المللی انجام می شود. داور می تواند مؤسسه یا مجموعه ای متخصص در امور داوری مثل مجموعه ی تهران مدافع یا شخصی حقیقی باشد.

• مزایای انتخاب وکیل داوری نسبت به مراجعه به دادگاه چیست؟

شناخت قبلی داور باعث از بین رفتن حسن ظن و ایجاد اعتماد به صورت ناخودآگاه می شود. سرعت رسیدگی در این روش و قطعیت نهایی دعوی بیشتر است. همچنین هزینه های دو طرف دعوی هم به طور چشمگیری کمتر می شود. امکان تمدید مدت قضاوت وجود دارد و رسیدگی هم دقیق تر و جزئی تر خواهد بود.

• چه افرادی را نمی توان به عنوان داور انتخاب کرد؟

افرادی سن کمتر از بیست و پنج سال دارند، افراد ذی نفع دعوی، افرادی که با طرفین دعوی نسبت سببی یا نسبی دارند، افرادی که وکیل طرفین دعوی اند، وراث طرفین دعوی، افرادی که با طرفین دعوی یا نزدیکان سببی و نسبی آن ها در حال یا گذشته سابقه ی کیفری دارند، کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان.

• در صورت احساس وجود ایراد در فرآیند و حکم داوری توسط یکی از طرفین دعوی، چه اتفاقی می افتد؟

در صورتی که هر یک از طرفین دعوا در حین داوری یا هنگام ابلاغ حکم داور احساس کند که ایراداتی وجود دارد، اعتبار توافق طرفین از بین خواهد رفت. همچنین هر یک از طرفین فرصت دارند تا ۲۰ روز پس از تاریخ ابلاغ رای داوری نسبت به ابطال رای داوری اقدام کرده و دادخواست خود را از طریق دفتر خدمات قضایی ثبت و پیگیری نمایند .

ابطال رای داوری

چنانچه داوری برخلاف قانون اقدام به صدور رای نماید باید دادخواستی تحت عنوان ابطال رای داوری مطرح گردد و درخواست بی اعتبار بودن رای صادره را از مرجع صالح را نمود ، برابر ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی مواردی را مطرح نموده که غالباً شکلی است و از مهمترین دلایل ابطال رای داوری است ، در این ماده آمده رای داوری در موارد زیر باطل می شود و قابلیت اجرایی ندارد:

۱ـ رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.

۲ـ داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده باشد.

۳ـ داور خارج از محدوده اختیارتش رای صادر کرده است.

نحوه محاسبه حق الزحمه داوری

برابر قوانین به دو صورت حق الزحمه داوری محاسبه می گردد:

۱ـ محاسبه حق الزحمه داوری طبق توافق طرفین حاصل می شود.

۲ـ عدم وجود توافق طرفین در خصوص حق الزحمه ، دراین شرایط لازم است مطابق آیین نامه ابلاغی از سوی قوه قضائیه مصوب شهریور ۱۴۰۱ عمل گردد.

آیین نامه حق الزحمه داوری قوه قضائیه

ماده یک: میزان حق الزحمه داوری و پرداخت آن با توافق داور یا نهاد داوری با طرفین است در غیر اینصورت ، برای کلیه داوران اعم از داوران حرفه ایی وغیر آنها برابر مقرارت این آیین نامه خواهد بود .

ماده دو: حق الزحمه داوری چنانچه خواسته مالی و یا تعیین قیمت ممکن نبود برای هر داور پانصد هزار ریال و حق الزحمه بیشتر طبق نظر دادگاه تعیین می گردد.

ماده سه : پرداخت حق الزحمه داوری برعهده طرفین می باشد مگر آنکه در قرارداد داوری ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

ماده چهار: اگر دعاوی متعدد باشد ، حق الزحمه هر دعوا بطور جداگانه تعیین و بر طبق تعرفه محاسبه می گردد.

ماده پنج : چنانچه قبل از شروع فرایند داوری طرفین سازش سازش کنند و یا موضوع داوری منتفی شود حق الزحمه داوری مسترد میگردد.

ماده شش : حق الزحمه داوری قبل از شروع فرایند آن از طریق سامانه ای که توسط مرکز توسعه حل اختلاف ایجاد خواهد شد به حساب سپرده مرکز مذکور واریز و ۲۵درصد سهم هر یک از داوران یا موسسه داوری در ابتدای کار و مابقی پس از انجام کار به حساب آنان انتقال می یابد ، هزینه های اتفاقی در حین داوری پرداخت خواهد شد.

ماده هفت : هزینه انجام داوری مانند : هزینه های ترجمه اسناد، انجام آزمایش یا نمونه برداری ، کارشناسی و همچنین در صورتی که انجام داوری مستلزم عزیمت به خارج از کشور باشد هزینه هایی مانند: اخذ روادید ، پرداخت عوارض خروج از کشور ، تهیه بلیط هواپیما وسایر هزینه های انجام داوری از حق الزحمه داوری خارج بوده در حین انجام پرداخت میگردد.

تبصره : پرداخت هزینه های مذکور بر عهده طرفی است که انجام آن را در خواست کرده و در صورتی که این اقدام به تشخیص داور باشد بر عهد طرفین است .

ماده هشت : درصورت تعدد داوران حق الزحمه بطور مساوی بین آنها تقیسم میشود مگر اینکه داوران به طریق دیگری توافق نمایند.

ماده نهم : رفع ابهام از رای داوری و یا تصحیح آن مستلزم پرداخت حق الزحمه نمی باشد.

ماده دهم : درراستای فزایش شفافیت، ضابطه دقیق حق الزحمه و هزینه ها باید ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه درسامانه های مربوط بارگذاری شود به گونه ای که با لحاظ تصمیمات مرجع مربوطه بطور خودکار محاسبه شده و برای طرفین قابل مشاهده باشد.