مجازات و عواقب قسم دروغ در دادگاه چیست؟

بر اساس قوانین ایران قسم در برخی موارد می تواند به عنوان ادله اثبات، دعوایی را ثابت و یا رد کند. بنابراین صحت قسم اهمیت زیادی در احقاق حق دارد و قانون گذار در راستای جلوگیری از قسم دروغ توسط افراد دخیل در روند دادرسی، اقدام به جرم انگاری قسم دروغ در دادگاه کرده است. اگر می خواهید شرایط استفاده از قسم، مجازات قسم دروغ در دادگاه و نحوه شکایت از آن را بدانید، مطالعه این مقاله از گروه وکلای تهران مدافع را به شما پیشنهاد می کنیم.

قسم در دادگاه و اتیان سوگند چیست؟

بر اساس قوانین و مقررات ایران، قسم یا سوگند در صورتی که ادله دیگری برای اثبات دعوا وجود نداشته باشد به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا می تواند دعوا را به اثبات برساند و آثار و نتایج حقوقی خاصی را ایجاب نماید. منظور از ادله اثبات دعوا، ابزارهایی است که قانون برای اثبات ادعا آن ها را به رسمیت شناخته است. این ادله در امور حقوقی و کیفری تفاوت هایی دارد و به طور کلی شامل مواردی مانند شهادت شهود، اقرار مدعی علیه (کسی که علیه او ادعایی مطرح شده)، سند و … می شود. قسم یا سوگند نیز یکی از ادله اثبات در نظام حقوقی ایران است که در این مقاله به انواع آن و مجازات قسم دروغ در دادگاه می پردازیم. منظور از اتیان سوگند ادای سوگند توسط کسی است که بر اساس قانون می تواند این کار را انجام دهد. قسم هم می تواند توسط مدعی یا خواهان برای اثبات دعوا استفاده شود و هم می تواند توسط مدعی علیه یا شخص خوانده برای تبرئه خود و سقوط ادعای مطرح شده علیه خود مورد استفاده قرار بگیرد.

انواع قسم در دادگاه

به هر نوع قسمی که می تواند در دادگاه مورد استناد قرار بگیرد و آثار حقوقی ایجاد کند، قسم قضایی گفته می شود. قسم قضایی خود دارای سه نوع گوناگون است که در ادامه به هر یک از آن ها می پردازیم.

سوگند بتی (قاطع دعوا)

منظور از سوگند بتی یا قاطع دعوا قسمی است که می تواند به تنهایی ادعایی را اثبات کرده یا آن را رد کند. این نوع قسم زمانی می تواند دعوا را اثبات کند که سایر ادله اثبات مانند اقرار یا شهادت وجود نداشته باشد. در واقع استناد به این نوع قسم راه حل آخر برای اثبات ادعا محسوب می شود. در این صورت، دادگاه به موجب درخواست مدعی قرار اتیان سوگند صادر می کند. پس از صدور این قرار توسط دادگاه، طرف مقابل یا می تواند نسبت به بی حقی خواهان سوگند یاد کند که در این صورت دعوا ساقط می شود و خواهان دیگر نمی تواند ادعایی داشته باشد و یا از ادای سوگند امتناع کرده و سوگند را به مدعی دعوا رد کند که در این صورت مدعی دعوا در صورت ادای سوگند می تواند ادعای خود را به اثبات برساند.

سوگند تکمیلی

منظور از سوگند تکمیلی همانطور که از نامش پیداست، این است که قسم همراه با ادله دیگر به عنوان دلیل اثباتی اقامه شود. این قسم در دعاوی مالی به ادله دیگر که می تواند شهادت یک مرد یا شهادت دو زن باشد ضمیمه شده و همراه با این ادله دعوا را ثابت نماید. به این سوگند که در واقع به نوعی در کنار ادله دیگر قرار گرفته و آن ها را تکمیل می کند، سوگند تکمیلی گفته می شود.

سوگند استظهاری

این سوگند، نوع خاصی از سوگند قضایی است که در شرایط خاصی کاربرد دارد. سوگند استظهاری مخصوص مواردی است که دعوایی علیه شخص متوفی اقامه می شود. در این صورت، خواهان باید قسمی را به سایر ادله اثباتی خود اضافه کند تا بتواند دعوایش را نسبت به اموال متوفی به اثبات برساند. البته این نوع سوگند زمانی معتبر است که اصل حق خواهان ثابت شده اما بقای آن مورد تردید است. در این شرایط خواهان می تواند به استناد سوگند استظهاری بقای حق خود را اثبات کند. این سوگند برای تضمین حقوق وراث متوفی پیش بینی شده است و به همین دلیل سوگند استظهاری نامیده شده است.

مجازات قسم دروغ در دادگاه چیست؟

همانطور که گفته شد قسم قضایی به قسمی گفته می شود که می تواند در دادگاه به تنهایی یا همراه با ادله دیگر به عنوان دلیل اثباتی اقامه شده و دعوا را ثابت نماید. حال اگر کسی برای اثبات ادعای خود یا رد ادعای طرف دیگر قسم دروغ در دادگاه بدهد، حق افراد ناحق شده و روند دادرسی آلوده به بی عدالتی خواهد شد. در نتیجه، قانون گذار برای جلوگیری از ارتکاب به قسم دروغ در دادگاه این رفتار را جرم انگاری کرده تا با ایجاد نوعی ضمانت اجرا مانع وقوع آن شود. از این رو ماده مجزایی در قانون مجازات اسلامی به تعیین مجازات قسم دروغ در دادگاه اختصاص یافته است. در ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی، برای جرم قسم دروغ در دادگاه مجازات حبس درجه ۶ تعیین شده است که شش ماه تا دو سال حبس است. بر اساس این ماده: هر کس در دعوای حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد‌ شد.

بنابراین، مطابق این ماده تفاوتی ندارند که قسم دروغ در دادگاه کیفری ادا شده باشد یا در دادگاه حقوقی. در هر صورت، قسمی که دروغ بودن آن اثبات شود طبق این ماده مجازات خواهد شد.

تشریفات ادای سوگند در دادگاه چگونه است؟

برای جلوگیری حداکثری از اقامه قسم دروغ در دادگاه تشریفات خاصی برای ادای آن وجود دارد. ادای قسم در دادگاه باید دقیقا مطابق این تشریفات که در شریعت اسلامی و به تبع آن قانون ذکر شده است انجام شود تا به عنوان ادله اثباتی مورد استناد قرار گیرد. در ماده ۲۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی بخشی از این شرایط و تشریفات بیان شده است: سوگند باید مطابق قرار دادگاه و با لفظ جلاله (والله – بالله – تالله) یا نام خداوند متعال به سایر زبان ها ادا گردد و در صورت نیاز به تغلیظ دادگاه کیفیت ادای آن را از حیث زمان، مکان و الفاظ تعیین می نماید. در هرحال فرقی بین مسلمان و غیرمسلمان در ادای سوگند به نام خداوند متعال نخواهد بود. مراتب اتیان سوگند صورت جلسه می‌ گردد.

منظور از تغلیظ سوگند آن است که دادگاه برای ادای سوگند شرایط خاصی از را از نظر زمان، مکان و یا الفاظ مشخص می کند که شرایط سخت تری نسبت به ادای آن در حالت عادی است. مثلا دادگاه تعیین می کند که فرد ادا کننده سوگند، آن را در مکان خاصی که به لحاظ دینی مقدس است انجام دهد یا الفاظ خاصی را به عنوان تغلیظ یعنی شدت بخشیدن به قسم ادا کند.

شکایت از قسم دروغ در دادگاه

همانطور که گفتیم، قسم دروغ در دادگاه جرم است و در صورت اثبات، می تواند منجر به حبس از شش ماه تا دو سال شود. برای شکایت از جرم قسم دروغ در دادگاه مانند هر جرم دیگری باید مراحلی را با کمک وکیل پایه یک کیفری طی کنید. در ابتدا بهتر است با یک وکیل کیفری مجرب در رابطه با امکان شکایت از این جرم و میزان موفقیت در روند دادرسی مشورت نمایید. در صورتی که وکیل متخصص امکان موفقیت در دادگاه را برای شما بالا بداند اقدام به نگارش و تنظیم شکواییه ای در شکایت از قسم دروغ در دادگاه می کند که باید به استناد ادله قوی مبنی بر دروغ بودن قسم مورد ادعای شما باشد. با طرح این شکایت در دادسرای صالح که دادسرای محل وقوع جرم است، بازپرس به این شکایت رسیدگی کرده و در صورت جرم تشخیص دادن رفتار انجام شده قرار جلب به دادرسی صادر می کند. با صدور این قرار پرونده به دادگاه صالح فرستاده شده و دادگاه رای متناسب را که می تواند از نوع قرار یا حکم به محکومیت یا برائت باشد را صادر می کند. برای آشنایی با نحوه کسب مشاوره حقوقی رایگان از وکیل کیفری مقاله بهترین وکیل کیفری تهران را بخوانید.

اعاده دادرسی به استناد قسم دروغ در دادگاه

یکی از موارد و جهات اعاده دادرسی ادای قسم دروغ در دادگاه است. منظور از اعاده دادرسی درخواست از دیوان عالی کشور برای رسیدگی مجدد به پرونده در دادگاه بدوی است. اگر قسمی که به دروغ در دادگاه ادا شده است مبنای صدور رای قرار بگیرد، شخصی که از رای دادگاه متضرر شده است می تواند به استناد به کار بردن حیله و دروغ در روند دادرسی به استناد ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی از دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی نماید. اگر دیوان عالی این درخواست را مجاز بداند پرونده را به شعبه هم عرض دادگاه صادر کننده رای ارجاع می دهد و پرونده مجددا بررسی خواهد شد. برای آشنایی بیشتر با روند اعاده دادرسی مقاله زیر را مطالعه کنید:

اعاده دادرسی مجدد چیست و مسیر قانونی آن چگونه است؟

شکایت از قسم دروغ با استفاده از وکلای تهران مدافع

گروه وکلای تهران مدافع گروهی مجرب و با تخصص ویژه در انواع امور حقوقی از جمله جرایم کیفری است که در راستای ارتقای خدمات حقوقی به شهروندان فعالیت می کند. شما می توانید در صورت نیاز به هر گونه خدمات حقوقی در زمینه قسم دروغ در دادگاه از جمله انواع مشاوره حقوقی و یا تنظیم شکواییه و دفاع در دادسرا و دادگاه از وکلای متخصص ما استفاده نمایید. برای بهره مندی از این خدمات متناسب با نیاز خود با تماس بگیرید.

سوالات متداول

قسم دروغ در دادگاه چیست؟

قسم یا سوگند یکی از ادله اثبات در دعاوی است که در صورت فقدان ادله دیگر می تواند دعوا را اثبات کند. اگر این قسم به دروغ ادا شود به آن قسم دروغ در دادگاه می گویند.

مجازات قسم دروغ چیست؟

مجازات این جرم بر اساس قانون مجازات اسلامی، شش ماه تا دو سال حبس است.

سوگند بتی یا قاطع دعوا چه سوگندی است؟

به سوگندی که تحت شرایطی می تواند به تنهایی و بدون وجود سایر ادله دعوا را اثبات یا آن را ساقط کند سوگند بتی یا قاطع دعوا گفته می شود.

آیا می توان به استناد قسم دروغ درخواست اعاده دادرسی کرد؟

بله، یکی از موارد اعاده دادرسی توسل به حیله و دروغ است که در صورت اثبات می تواند مجوز اعاده دادرسی باشد.

عواقب قسم دروغ از دیدگاه معصمومین (ع)

حضرت پیامبر اکرم (ص) فرمودند: خداوند به کسی که به نام او سوگند دروغ می خورد رحم نمی کند ، حضرت علی (ع ) در نهج البلاغه فرموده : نام خدا را بزرگ بشمار و جز برای حق نام خدا را بر زبان نیاور ، حضرت امام صادق (ع) می فرماید : اگر کسی بیخودی بگوید خدا شاهد است و خدا می داند عرش خدا به لرزه در می آید و بر اساس روایات متعدد قسم دروغ جنگ با خدا است و باعث فقر وبدبختی ، عقیم شدن و قطع رحم خواهد شد.

دروغگویان از منظر قرآن چه کسانی هستند

در اسلام قسم دروغ را امری ناپسند و به عنوان گناه کبیره یاد کرده است و در قرآن کریم  آمده : شیطان ، مشرکان و منافقان از جمله کسانی می باشند که به دروغ قسم می خورند وهیچ ترسی از این عمل زشت خود ندارند.

 عقوبتهای قسم دروغ در قرآن

عذاب دردناک خداوند

رسوایی و ذلت انسان در قیامت

هلاکت انسان

محروم شدن از بهره های فراوان آخرت

صحبت نکردن خداوند با کسانی که قسم دروغ خورده اند

قسم دروغ پوششی برای رسیدن به هدف باطل

حضرت علی (ع) می فرماید : اسم خدا را پوششی برای رسیدن به باطل قرار ندهید اگر ما چیزی را فدای چیزی کردیم یعنی دومی با ارزش تر است ، اگر کسی خدا را خرج دنیا نماید بدین معنی است که دنیا برای او با ارزش تر است.

از نظر فقهی دو جور قسم داریم

۱ـ قسم خوردن برای انجام دادن یا ترک یک کار مانند : فردی که قسم می خورد منبعد از دخانیات استفاده نکند جایی که قسم خوردن برای انجام دادن یا ترک یک کار است باید به قسم عمل شود و ترک آن کفاره دارد .

۲ـ قسم خوردن برای اثبات یا نفی مطلبی است بطور مثال می گویی به خدا قسم فلان طور بوده یا خدا شاهد است فلان طور بوده اگر این قسم دروغ باشد که تکلیفش برابر شرع مقدس وقانون روشن است اما اولیاء و بزرگان گفتند خودتان را عادت بدهید قسم راست هم نخورید مگر اینکه چاره ایی نداشته باشید .

نتیجه گیری

نام خداوند را سیبل قسم هایتان قرار ندهید ، قسم فقط اختصاص به اسلام ندارد در همه ادیان نیز می باشد به این دلیل که در بعضی مواقع نمی توان واقعیتی را به اثبات رساند و راه دیگری نیست و نیاز است که به ما اعتماد کنند و سخنان ما را بپذیرند وباید به چیزی قسم خورد که در نزد مردم مقدس باشد لذا مقدس ترین سوگند تنها ذکر نام خداوند است ، باید مراقب بود که با یک قسم ما ممکن است فردی محکوم به اعدام شود، رسول خدا (ص) به حضرت علی(ع) فرمودند : علی جان قسم دروغ که هیچ اگر چاره ایی داری قسم راست هم نخور .