اجرت المثل زن چیست؟ آشنایی با مبانی فقهی و حقوقی آن توسط وکیل

Q: در چه شرایطی اجرت المثل به زن تعلق نمی گیرد؟

اگر در عقدنامه ذکر شود زن کارها را به قصد تبرع انجام میدهد یا در صورتی که زن درخواست طلاق دهد، اجرت المثل به زن تعلق نمی گیرد

Q: آیا در صورتی که زن درخواست طلاق بدهد اجرت المثل به او تعلق میگیرد؟

خیر، مگر اینکه مرد کاری مانند تهمت، اعتیاد، بیماری و... انجام دهد که زن مجبور به ارائه دادخواست طلاق شود.

زمانی که زوجی قصد طلاق داشته باشند، تا وقتی که مرد همه‌ی حقوق همسرش را پرداخت نکرده باشد نمی‌تواند او را طلاق دهد. و هر چه مدت زمان زندگی مشترک طولانی‌تر باشد این حق و حقوق افزایش می‌یابد. اجرت المثل که در لغت به معنای دستمزد است، از جمله حقوقی است که در شرع و قانون برای زن در نظر گرفته شده است.

اجرت به طور کلی به دو نوع تقسیم می‌شود: ۱) اجرت المسمی و ۲) اجرت المثل.

اجرت المسمی به اجرتی گفته می‌شود که در شرایط ضمن عقد قید شده باشد؛ اما اجرت المثل، در عقدنامه ذکر و تعیین نمی‌شود و در واقع اجرتی است که پس از انجام کار پرداخت می‌شود.

بطور کلی، یعنی اگر زن کاری در خانه‌ی شوهر خود انجام دهد که از نظر شرعی موظف به انجام آن کار نیست مستحق دریافت اجرت آن کار است و می‌تواند این اجرت را هنگام طلاق از همسرش دریافت کند. این درخواست با دستور قانونی است و ارتباطی با دارایی‌های مرد ندارد و در هر صورت مرد باید این اجرت را پرداخت کند. به عنوان مثال، زن ملزم به انجام کارهای منزل نیست و در صورت انجام هر اقدامی در منزل می‌تواند در صورت مطالبه، پاداش آن را دریافت کند.

شرایط دریافت اجرت المثل

اولین و مهم‌ترین شرط دریافت اجرت این است که درخواست طلاق از سمت زوج صورت گرفته باشد. در صورتی که زوجه درخواست طلاق داده باشد، اجرت المثل دیگر به او تعلق نمی‌گیرد. از طرفی علت طلاق نباید عدم انجام وظایف زناشویی زن و سوء اخلاق او باشد.

باید به این نکته توجه نمود که اجرت المثل به کارهایی تعلق می‌گیرد که از نظر شرعی بر عهده زن نبوده و با درخواست مرد این کار‌ها را انجام داده باشد مانند تمیز کردن خانه یا آشپزی و… . زن موقع انجام کار ها نباید قصد تبرع نداشته باشد، یعنی کار‌ها را برای رضای خدا انجام نداده باشد. هر چند بسیاری از زنان کارهای خانه را به قصد تبرع انجام می‌دهندکه اگر این موضوع برای دادگاه ثابت شود، زن مستحق دریافت این حق نخواهد بود.

در صورتی که توافق مالی دیگری برای امور مالی بین زن و شوهر وجود داشته باشد، باید طبق آن عمل شود. بنابراین حق را با شرط انتقال نصف دارایی نمی‌توان جمع کرد چرا که شرط انتقال نصف دارایی به صورت توافقی انجام شده و از نظر قانونی به پرداخت اجر‌ت ‌المثل، مقدم است و در این شرایط حکم انتقال نصف دارایی است.

مبانی و جایگاه فقهی اجرت المثل

مبانی فقهی

از نظر فقهی از دو نظر بررسی می‌شود:

قاعده‌ی احترام مال و عمل مسلمان

قاعده احترام مال مسلمان به این معنا است که همانطور که خون مسلمان باید از تعرض دیگران مصون باشد، اموال او هم باید محفوظ بماند و کسی نمی‌تواند در مال مسلمان به طور رایگان تصرف کند. از طرفی، با توجه به اینکه تصرف به حقوق مسلمان جایز نیست، پس در صورتی که عملی از سوی او انجام شود، باید محترم شمرده شود و پاداش آن پرداخت شود. بنابراین طبق این قاعده فقهی پرداخت پاداش عمل زن ضروری است.

شروط ضمن عقد

مطلب مرتبط: تمامی مراحل درخواست طلاق از طرف مرد | تفاوت درخواست طلاق از طرف مرد یا زن

یک راه دیگر برای اینکه اجرت المثل به زن تعلق بگیرد این است که در شروط ضمن عقد که ضمیمه عقدنامه زن و شوهر می‌شود، به صورت کامل حدود و شرایط آن ذکر شده باشد.

جایگاه فقهی

همانطور که گفتیم در مبانی فقهی ، بر اساس احترام به عمل زن و برای پرداخت مزد کار‌های او است. در نتیجه این موضوع که زن مستحق دریافت اجرت المثل هست یا خیر، تابع شرایط خاصی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

اگر زن با دستور و درخواست و یا اجازه‌ی مرد، کاری را که شرعاً موظف به انجام آن نیست، انجام دهد، سه حالت ایجاد خواهد شد:

در حالت اول اگر زوجه قصد داشته باشد که بدون دریافت مزد این کار را انجام دهد، حتی در صورتی که زوج هم بخواهد به او بپردازد، زوجه مستحق دریافت این حق نخواهد شد.
در حالت دوم اگر زوجه قصد داشته باشد که با دریافت مزد این کار را انجام دهد، حتی اگر زوج ادعا کند کار مجانی بوده است باز هم به زوجه تعلق می‌گیرد و مرد موظف است آن را بپردازد.
در حالت سوم اگر زوجه بدون نیت قبلی کار را انجام دهد و هنگام انجام کار قصدی نداشته باشد، به او تعلق می گیرد.

اگر در مورد تعلق گرفتن یا نگرفتن بین زن و شوهر اختلاف ایجاد شود، در این شرایط نظر زوجه مقدم است. زیرا عمل زن محترم باید شمرده شود. مگر این که به دادگاه اثبات شود که زوجه در ابتدا شرط کرده است که این کار را مجانی انجام دهد.

مبانی و جایگاه حقوقی اجرت المثل

مبانی حقوقی

با بررسی بند الف تبصره‌ی ۶ ماده ی واحده ی طلاق می‌توان گفت جهت دریافت سه شرط کلی باید وجود داشته باشد:

طلاق به درخواست زوج باشد .
در هنگام طلاق پرداخت می‌شود.
علت طلاق نباید تخلف زن از وظایف زناشویی و سوء اخلاق و رفتار او باشد.

ممکن است درخواست طلاق از سوی زن صورت بگیرد اما مرد مقصر باشد، به عنوان مثال مرد با انجام کارهایی از جمله اعتیاد، فحاشی، بد دهنی، عدم پرداخت نفقه، بیماری، ضرب و شتم زن، سوء اخلاق، تهمت و… زن را به ارائه درخواست طلاق وادار کند. در این صورت، منطقی نیست که فقط به این دلیل که درخواست طلاق از سمت زن بوده است، نتواند از حقوق خود دفاع کند. بنابراین در این شرایط برای برقراری عدالت بین زنانی که بدون تقصیر طلاق داده می شوند و زنانی که بدون تقصیر طلاق می گیرند اجرت المثل به زن تعلق می گیرد.

مطلب مرتبط: آشنایی با ترک انفاق، حکم و نمونه داخواست آن

جایگاه حقوقی

در ۲۸ آبان سال ۱۳۷۱، مجمع تشخیص مصلحت نظام، قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق در دو بند الف و ب را تصویب کرد. این قانون ۷ تبصره داشت که ۶ مورد از آن ها به اجرت المثل مربوط می‌شود. هدف اصلی از تصویب این قانون‌ها این است که ممکن است گاهی بدون دلیل منطقی، شوهر درخواست طلاق دهد. در‌ای شرایط زن باید بتواند به برخی از حقوق از دست رفته‌ی خود دست یابد تا مرد نتواند با استفاده‌ی نادرست از حق خود، به زن ظلم کند و حقوقش را نادیده بگیرد.

در این گونه مواقع به ترتیب زیر عمل می‌شود:

الف) در صورتی که زوجه کارهایی را به دستور زوج انجام دهد و شرعاً بر عهده‎ی او نبوده باشد و این امر برای دادگاه به اثبات برسد، دادگاه بعد از محاسبه اجرت المثل کارهای زن، مرد را به پرداخت اجرت المثل ملزم می‌کند.

ب) درصورتی که بند قبلی تایید نشود، ، با توجه به وسع شوهر، مدت زمان زندگی مشترک و کارهایی که زوجه در خانه‌ی همسر انجام داده، دادگاه زوج را ملزم به پرداخت مبلغی به عنوان نحله می‌کند. نحله فرع بر اجرت المثل است یعنی فقط در صورتی که اجرت ‌المثل اثبات نشود و زن نتواند اجرت‌ کارهای خود را به ‌دست آورد، دادگاه به پرداخت نحله حکم می‌کند.

با توجه به این قانون، اگر زن بدون تقصیر طلاق داده شود، با اثبات اینکه کار‌ها را با دستور مرد و بدون به قصد تبرع انجام داده است می‌تواند حقوق خود را بگیرد.

سؤالات متداول: