برات چیست و هرآنچه که باید درباره این سند تجاری و تفاوت آن با سفته بدانید

امروزه سند تجاری برات به یکی از روش های رایج انتقال نقدینگی در فعالیت های تجاری و معاملات بدل شده است. با این حال، نوعی سردرگمی و ابهام حول موضوع برات برای انبوهی از مردم وجود دارد. برخی ماهیت برات را به کلی درک نمی کنند و نمی دانند برات چیست و برخی دیگر، خواهان دانستن تفاوت برات با سفته هستند. اگر شما هم از عزیزانی هستید که مایلید بدانید برات چیست و چه کاربردهایی دارد، با ما همراه باشید؛ چرا که در این مقاله، ما ابتدا برای ابهام زدایی مفهوم کلی اسناد تجاری را شرح داده و سپس، به برات به عنوان نوعی سند تجاری خاص رایج و تفاوت های آن با سفته می پردازیم.

اسناد تجاری چیست اند و چه انواعی دارند؟

همانگونه که از نامشان پیداست، اسناد تجاری نوعی سند هستند که برای تجارت و نقل و انتقال نقدینگی کاربرد دارند. ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، هر نوشته ای را که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد سند محسوب می کنند. از این رو، درمی یابیم که سند تجاری، نوعی نوشته است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد بوده و می توان از آن برای اثبات عمل، قرارداد یا تهعد استفاده کرد.

افزوده شدن کلمه «تجاری» به واژه سند، مفهوم مال و اموال و تجارت را بر بار معنایی عبارت می افزاید و در نتیجه، معنای لغوی «سندی که جایگزین اسکناس و وجه نقد بوده و متضمن تعهد به پرداخت وجه هستند» را به عبارت «سند تجاری» می بخشد.

با این حال، این معنی لغوی ممکن است خود گنگ و گمراه کننده باشد. در واقع، به معنای عام کلمه، اصطلاح اسناد تجاری به کلیه اسنادی اطلاق می شود که در فعالیت های تجاری برای سهولت معاملات ردوبدل می شود. چک، بارنامه، سفته (فته طلب) ، اوراق سهام و برات، همگی انواعی از اسناد تجاری هستند. تمرکز ما در این مقاله، تنها نوع خاصی از سند تجاری به نام برات است که در بسیاری از معاملات تجاری کاربرد دارد و میخواهیم بیان کنیم که برات چیست.

سند تجاری برات چیست؟

سند تجاری برات که یکی از مهم ترین اسناد تجاری و از وسایل مهم پرداخت وجه و کسب اعتبار در معاملات بین المللی و داخلی است، سندی بوده که موجب آن، شخصی به دیگری دستور می دهد تا مبلغ معینی در وجه حامل یا شخص ثالث یا حواله کرد به او پرداخته شود. برای سند تجاری برات در قانون تجارت تعریفی ارائه نشده است؛ اما تعریف پیش گفته مورد تایید حقوق دانان است.

سند تجاری برات نوعی وسیله پرداخت در آینده است که در آن، شخصی که به شخص «الف» بدهکار بوده و از شخص «ب» مبلغی طلب دارد، برنامه ای ترتیب می دهد که شخص «الف» وجه طلب خود را از شخص «ب» دریافت کند. به زبانی ساده تر، در فرایند حقوقی برات، شخص بدهکار (برات دهنده، برات کش یا مُحیل) به شخص طلبکار (دارندۀ برات یا مُحالٌ له) تعهد می دهد تا در زمانی معین، شخص ثالثی (برات گیر یا مُحالٌ علیه) که در مواقعی خود به شخص برات دهنده مبلغی بدهکار است، وجه طلب شخص طلبکار را به خود ایشان یا هر شخص دیگری که دارندۀ برات باشد بپردازد. برات گیر می تواند پرداخت وجه طلب را قبول، یا از پرداخت آن خودداری و نکول کند.

به تاریخی که برای پرداخت وجه برات معین می شود وعده برات گفته می شود. معمولاً تاریخ دقیق وعده برات با ذکر روز، ماه و سال مشخص آن تعیین می شود؛ اما راه های دیگری نیز برای مقرر کردن وعده یا سررسید برات موجود است.

علت پیدایش اولیۀ برات برای انتقال طلب بوده است؛ به این ترتیب که فردی که از شخصی طلب داشته و خود به شخصی مبلغی بدهکار بوده است، با انتقال طلب خود به شخص طلبکار، در یک نوبت جابجایی پول صرفه جویی می کرد. با این وجود، امروزه با تغییر و تحولاتی که در روش های پرداختی وجه طلب رخ داده است، هدف صدور برات نیز تغییر کرده و لزوماً به منظور انتقال طلب استفاده نمی شود.

مندرجات سند تجاری برات چیست؟

دربارۀ مندرجات و شرایط صوری برات در مادۀ ۲۲۳ قانون تجارت توضیح داده شده و هرآنچه که باید هنگام صدور برات در ورقه قید شود ذکر شده است. مندرجات سند تجاری برات عبارتند از:

1. قید عبارت «برات» بر روی ورقه؛
2. تاریخ تحریر ورقه برات؛
3. اسم شخص ثالثی که ملزم به پرداخت مبلغ برات است (برات گیر) ؛
4. تعیین مبلغ برات؛
5. تاریخ تادیه (پرداخت) وجه برات؛
6. مکان تادیه (پرداخت) وجه برات؛
7. اسم شخصی که وجه برات باید به او پرداخته شود (دارندۀ برات) ؛
8. و تصریح به اینکه ورقه حاضر، چندمین نسخه برات است.

در صورتی که برات متضمن تنها یکی از موارد مذکور نباشد، طبق ماده ۲۲۶ ق.ت، ورقۀ برات دیگر مشمول امتیازاتی که از طرف قانونگذار برای برات به عنوان نوعی سند تجاری تعریف شده است نخواهد شد و تنها می تواند به عنوان نوعی سند غیرتجاری کاربرد داشته باشد.

حال که با مفهوم و کاربردهای اصلی سند تجاری برات آشنا شده ایم، نوبت آن است که مختصراً بررسی کنیم تفاوت برات با سفته چیست؟ پیش از آنکه به مبحث بعدی رجوع کنیم، فراموش نکنید که اگر توضیحات گفته شده کنجکاوی شما را سیراب نکرده یا سؤالات شما را جواب نمی دهد، می توانید با مجموعۀ تهران مدافع تماس گرفته و با گرفتن مشاوره حقوقی از وکلای معتبر و حاذق تهران مدافع بهره مند شوید.

تفاوت برات با سفته چیست؟

اصلی ترین تفاوت  برات با سفته، تعداد افراد شرکت کننده در آن است. در عمل حقوقی برات سه فرد برات کش، دارندۀ برات و برات گیر حاضرند؛ اما در سفته، تنها دو فرد متعهد و متعهدله شرکت دارند.

تفاوت دیگر در مبحث قبولی و نکول است. موضوع قبولی در برات مطرح است، اما در سفته معنایی ندارد؛ چراکه حواله بر عهده شخص دیگری نیست که نیاز به قبولی او باشد.

ذکر مکان و چگونگی پرداخت وجه برات از شروط اصلی و اساسی است؛ در حالیکه در سفته وجود محل اهمیتی ندارد.

از آنجایی که ذکر اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخت می شود از شرایط اساسی برات است، طبیعتاً قید اسم طلبکار یا محتال در برات الزامی است، اما سفته را می توان بدون ذکر اسم شخصی معین صادر کرد.

در نهایت، صدور برات عملی ذاتا تجاری بوده، اما صدور سفته تنها در صورتی عملی تجاری محسوب می شود که میان دو تاجر، صراف یا بانکدار ردوبدل شود.

اگر در مورد سند تجاری سفته سؤالات بیشتری دارید، می توانید به این مطلب از وبسایت تهران مدافع مراجعه کرده و اطلاعات بیشتری کسب کنید.

کلام پایانی

برات، نوعی سند تجاری رایج بوده که در تجارت و نقل و انتقال نقدینگی کاربرد فراوانی دارد. در فرایند حقوقی برات، شخص برات دهنده یا برات کش به شخص دارندۀ برات متعهد می شود که در زمانی معین، شخص ثالثی با نام برات گیر وجه طلب را می پردازد. تفاوت های زیادی میان سند تجاری برات و سفته وجود دارد که تفاوت تعداد افراد شرکت کننده، وجود موضوع قبول و نکول، ضرورت ذکر نام طلبکار و محل و چگونگی پرداخت و ذات این اسناد نمونه هایی از تفاوت های موجود میان این اسناد است.

اگر هنوز پاسخ سوال «سفته چیست؟ » یا برات چیست را پیدا نکرده اید، می توانید با مجموعۀ تهران مدافع تماس گرفته و با مشاوران و وکلای معتبر و حاذق تهران مدافع مشورت کنید. از شما صمیمانه دعوت می کنیم تا اگر تجربۀ استفاده از برات و سفته را دارید، در قسمت تجارب و نظراتتان را با ما در اشتراک بگذارید.

سؤالات متداول:

• برات چیست؟

برات نوعی سند تجاری است که به موجب آن، شخص برات دهنده یا برات کش به شخص دارندۀ برات متعهد می شود که در زمانی معین، شخص ثالثی با نام برات گیر وجه طلب را می پردازد.

• برات چه کاربردی دارد؟

برات نوعی سند تجاری بوده و برای نقل و انتقال نقدینگی استفاده می شود. علت پیدایش اولیۀ برات برای انتقال طلب بوده است؛ اما امروزه با تغییر و تحولاتی که در روش های پرداختی وجه طلب رخ داده است، هدف صدور برات نیز تغییر کرده و لزوما به منظور انتقال طلب استفاده نمی شود.

• مندرجات برات چیست؟

قید عبارت «برات» بر روی ورقه؛ تاریخ تحریر ورقه برات؛ اسم شخص ثالثی که ملزم به پرداخت مبلغ برات است (برات گیر) ؛ تعیین مبلغ برات؛ تاریخ پرداخت وجه برات؛ مکان پرداخت وجه برات؛ اسم شخصی که وجه برات باید به او پرداخته شود (دارندۀ برات) و تصریح به اینکه ورقه حاضر، چندمین نسخه برات است از مندرجات برات است.

• تفاوت برات با سفته چیست؟

تفاوت تعداد افراد شرکت کننده، وجود موضوع قبول و نکول، ضرورت ذکر نام طلبکار و محل و چگونگی پرداخت و ذات این اسناد نمونه هایی از تفاوت های موجود میان سند تجاری برات و سفته است.

تاریخچه برات

در گذشته برای انجام معامله و جلوگیری از سارقان و راهزنان برات بین تجار شکل گرفت ، فرآیند ایجاد برات نیز بدین صورت بوده که تاجر به شخص مورد اعتماد رجوع کرده و مبلغی پول یا سکه نزد وی قرار می داد و آن فرد امین به ازای دستمزدی در شهر مقصد برای شخص مورد نظری که می شناخت با ارسال نامه ایی تحت عنوان اینکه شخص الف به تعداد n سکه نزد من گذاشته و این تعداد سکه را به او تحویل دهید ، این نامه بعنوان برات نامگذاری شد، برای اولین بار در ایران قوانین بهره گیری و استفاده از برات در سال۱۳۱۱تصویب و به مرور زمان اصلاحاتی صورت گرفت.

انواع برات

۱ـ برات ساده: دربرات ساده شخص اول براتی را در وجه شخص دوم صادر می کند و فرد سوم موظف به پرداخت آن است.

۲ـ برات سازشی : برات سازشی بعنوان ضمانت استفاده می شود.

۳ـ برات خارجی : برات خارجی در سطح بین المللی امکان استفاده از آن وجود دارد .

۴ـ برات رجوعی: در اصطلاح علم حقوق برات رجوعی براتی است که دارنده برات اصلی پس از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراض نامه و تفاوت نرخ به عهده برات دهنده یا یکی از ظهرنویس ها صادر می کند.

نکول برات چیست

نکول برات از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای عدم قبول برات از سوی برات گیر است ، برات عبارت است از سندی که طبق آن شخص الف از شخص ب تقاضا دارد که وجه مقرر را در تاریخ مقرر به شخص ج  یا هرکسی که شخص ج  وجه را به او حواله کرد، پرداخت کند

ظهرنویسی چیست

شخصی که برات را به فرد دیگری منتقل می کند باید پشت نویسی کرده و ظهر نویسی باید به امضاء شخص ظهرنویس برسد در غیر این صورت فاقد اعتبار می باشد.

مزایا و معایب برات چیست

راحتی در امر مبادله و عدم نیاز به جابجایی پول و وجه نقد از مزایای برجسته برات می باشد اما معایبی هم در بر دارد مانند: احتمال ایجاد برات تقلبی ، انتشار برات بدون پشتوانه ، کاهش ارزش برات در طول زمان ، شفاف نبودن سیستم برات و افزایش خلق پول .

تفاوت برات با چک

• در موضوع برات نیاز به حساب بانکی نمی باشد ولی درخصوص چک و دریافت آن شخص باید اقدام به افتتاح حساب بانکی نماید.
• در چک اگر موجودی نباشد امکان برگشت زدن آن وجود دارد ولی در برات اینگونه نیست.
• چک توسط بانکها صادر میگردد ولی در برات هر فردی می تواند صادر کننده باشد .

برات هم مشمول مالیات میشود

چاپ وتوزیع اولیه سند تجاری برات وظیفه وزارت اقتصاد و دارایی بوده و شرایط ابطال و اخذ تمبر را نیز این مجموعه مشخص می کند به همین دلیل برای صدور اسناد تجاری مبلغی تحت عنوان مالیات اخذ میشود که در خصوص برات نیز اعمال می شود ، در برات برابر مبلغ قید شده مالیات در نظر گرفته می شود ، در صورتی که قوانین مربوط به باطل کردن و الصاق تمبر رعایت نشده باشد اعتبار قانونی برات از بین نخواهد رفت ولی شامل جریمه می شود و شخصی که تخلف کرده است باید علاوه بر باطل کردن و الصاق تمبر به میزان دو برابر از آن را بعنوان جریمه پرداخت نماید .